मन्त्रः _mantrḥ

मन्त्रः [मन्त्र्-अच्]

1 A Vedic hymn or sacred prayer (addressed to any deity), a sacred text; (it is of three kinds:-- it is called ऋच् if metrical and intended to be loudly recited; यजुस् if in prose and muttered in a low tone; and सामन् if, being metrical, it is intended for chanting).

-2 The portion of the Veda including the Samhitā and distinguished from the Brāhmaṇa; q. v.

-3 A charm, spell, an incantation; सो$हमस्मि मन्त्र- सिद्धः Dk.54; न हि जीवन्ति जना मनागमन्त्राः Bv.1.111; अचिन्त्यो हि मणिमन्त्रौषधीनां प्रभावः Ratn.2; R.2;32;5.57.

-4 A formula (of prayer) sacred to any deity, as ओं नमः शवाय &c.

-5 Consultation, deliberation, counsel, advice, resolution, plan; तस्य संवृतमन्त्रस्य R.1.2; मन्त्रः प्रतिदिनं तस्य बभूव सह मन्त्रिभिः 17.5; Pt.2.182; Ms.7.58; मन्त्रपूर्वाः सर्वारम्भाः Kau. A.1.15; also पञ्चाङ्गो मन्त्रः.

-6 Secret plan or consultation, a secret; मन्त्रो योध इवाधीरः सर्वाङ्गैः संवृतैरपि Śi.2.29.

-7 Policy, statesmanship.

-8 A mean, contrivance; किं तु मन्त्रं प्रदास्यामि यो वै तान् निहनिष्यति Rām.7.6.1.

-9 N. of Viṣṇu.

-1 of Śiva.

-11 (In astrol.) The fifth mansion.

-Comp. -अक्षरम् a syllable in a spell.

-अधिकारः business of council meetings; Kau. A.1.15.

-अधिराजः supreme over all spells.

-आराधनम् endeavouring to obtain by spells or incantations; मन्त्राराधनतत्परेण मनसा नीताः श्मशाने निशाः Bh.3.4.

-उक्त a. mentioned in a hymn.

-उदकम्, -जलम्, -तोयम्, -वारि n. water consecrated by means of spells, charmed water.

-उपष्टम्भः backing up by advice.

-करणम् 1 Vedic texts.

-2 composing or reci- ting sacred texts; P.I.3.25.

-कर्कश a. advocating a stern policy; ये$पि मन्त्रकर्कशाः शास्त्रतन्त्रकाराः Dk.2.8.

-कारः the author of Vedic hymns.

-कार्यम् subject of consultation.

-कालः time of consultation or delibe- ration. स्त्रीम्लेच्छव्याधितव्यङ्गान् मन्त्रकाले$पसारयेत् Ms.7.149.

-कुशलः a. skilled in giving advice.

-कृत् m.

1 an author or composer of Vedic hymns; अप्यग्रणीर्मन्त्र- कृतामृषीणां कुशाग्रबुद्धे कुशली गुरुस्ते R.5.4;1.61;15.31.

-2 one who recites a sacred text.

-3 a counsellor, an adviser.

-4 an ambassador; यद्वा अयं मन्त्रकृद्वो भगवानखिलेश्वरः Bhāg.3.1.2.

-कृत a. Consecrated by mantras; यस्ते मन्त्रकृतः पाणिरग्नौ पापे मया धृतः Rām.2.14. 14.

-गण्डकः knowledge, science.

-गुप्तिः f. secret coun- sel.

-गूढः a spy, a secret emissary or agent.

-गृहम् a council-chamber.

-ग्रहः listening to the counsels of mini- sters; सप्तमे तु मन्त्रग्रहो दूताभिप्रेषणानि च Dk.2.8.

-जा the power of spells; L. D. B.

-जागरः recital of Vedic texts at night.

-जिह्वः fire; अमृतं नाम यत् सन्तो मन्त्रजिह्वेषु जुह्वति Śi.2.17.

-ज्ञ a.

1 knowing sacred texts.

-2 skilled in counsel.

-3 skilled in spells.

-(ज्ञः) 1 a counsellor, adviser.

-2 a learned Brāhmaṇa; मन्त्रज्ञै- र्मन्त्रिभिश्चैव विनीतः प्रविशेत् सभाम् Ms.

-3 a spy.

-तत्त्वम् the essence of counsel.

-तन्त्र see अमन्त्र.

-दः, -दातृ m. a spiritual preceptor or teacher; पिता भवति मन्त्रदः Ms. 2.153.

-दर्शिन् m.

1 a seer of Vedic hymns.

-2 a Brāhmaṇa versed in the Vedas; यो ह्यग्निः स द्विजो विप्रैर्मन्त्र- दर्शिभिरुच्यते Ms.3.212.

-दीधितिः fire.

-दृश् a.

1 knowing sacred texts.

-2 skilled in counsel or spells. (m.)

1 a seer of Vedic hymns

-2 an adviser, a counsellor; अथाह तन्मन्त्रदृशां वरीयान् यन्मन्त्रिणो वैदुरिकं वदन्ति Bhāg.3. 1.1.

-देवता the deity invoked in a sacred text or mantra.

-धरः, -धारिन् m. a counsellor.

-निर्णयः final decision after deliberation.

-पदम् the words of a sacred text.

-पूत a. purified by mantras. ˚आत्मन् m. an epithet of Garuḍa.

-प्रचारः the course of counsel or procedure; Pt.2.

-प्रभावः the power of a spell.

-प्रयोगः, -युक्तिः f. application of spells.

-बी(वी)- जम् the first syllable of a spell.

-भेदः breach or betrayal of counsel.

-मूर्तिः an epithet of Śiva.

-मूलम् magic.

-यन्त्रम् a mystical diagram with a magical formula.

-युक्तिः application of spells; magical means.

-योगः 1 employment or application of spells.

-2 magic.

-रक्षा not disclosing, keeping a secret.

-वर्जम् ind. without the use of spells.

-वहः N. of Viṣṇu.

-वादः the substance of sacred texts.

-वादिन् m.

1 a reciter of sacred texts.

-2 an enchanter, a conjurer.

-विद् see मन्त्रज्ञ above.

-विद्या the science of spells, magic.

-शक्तिः f. the power of spells.

-श्रुतिः a consultation overheard.

-संस्कारः any Saṁskāra or rite performed with sacred texts; अनृतावृतुकाले च मन्त्रसंस्कारकृत् पतिः Ms.5.153.

-संस्क्रिया any magical rite.

-संवरणम् concealment of a design; मन्त्रसंवरणेनास्मि कुन्त्या दुःखेन योजितः Mb.12.2. 18.

-संहिता the whole body of Vedic hymns.

-साधकः a magician, conjurer.

-साधनम् 1 effecting or subduing by magic.

-2 a spell, an incantation.

-3 attainment of supernatural or magical powers (by muttering spells); चामुण्डे भगवति मन्त्रसाधनादाबुद्दिष्टामुपनिहितां भजस्व पूजाम् Māl. 5.25; K.37,4,44.

-साध्य a.

1 to be effected or subdued by magic or spells; Pt. 1.65.

-2 attainable by consultation.

-सिद्ध a.

1 possessing the power of spells, rendered efficacious; सो$स्म्यहं मन्त्रसिद्धः Dk.2.2.

-सिद्धिः f.

1 the working or accomplishment of a spell.

-2 the power which the possession or knowledge of a spell gives to a person.

-सूत्रम् a charm fastened on a string.

-स्नानम् the recitation of particular texts as a substitute for ablution.

-स्पृश् a. obtaining (anything) by means of spells.

-हीन a. destitute of or contrary to sacred hymns.